Oficirski paviljon predstavlja jedan od najvećih i najmonumentalnijih profanih objekata Podgrađa Petrovaradinske tvrđave kako zbog celokupnog gabarita, tako i zbog položaja na kojem se nalazi. U pitanju je dvospratni objekat sa prostranim podrumom koji se pruža ispod cele površine zgrade, kao i sa visokim tavanom.
Oficirski paviljon je izveden u formi dva kraka – približno u formi osnove latiničnog slova “L” – od kojih se jedan pruža uz Beogradsku ulicu a drugi je orijentisan prema kurtini, odnosno fortifikacijskom delu (bedemu) na koji se nadovezuje Beogradska kapija. Zahvaljujući praznom prostoru (platou), između dela fortifikacije koji flanktira Podgrađe (bedem) i samog kraka objekta koji je približno paralelan kurtini, Oficirski paviljon – posmatran iz pravca Beogradske kapije – dobija dodatno na monumentalnosti. Predstavlja jedan on najmlađih objekata Suburbiuma s obzirom da je izgrađen na do tada praznom prostoru u poslednjoj četvrtini XIX veka. Ujedno, posmatrajući iz pravca Beogradske kapije sa desne strane, njime započinje urbanistička, odnosno arhitektonska regulacija Beogradske ulice. Prekoputa kraka objekta koji je orijentisan prema Beogradskoj ulici, locirana je zgrada Arsenala Donje tvrđave (Beogradska ulica, br. 2)
Osnove objekta, posmatrano u celini, simetrično su postavljene kako u frontalnom (uličnom), tako i u zadnjem (dvorišnom) delu objekta. Objekat ima dva ulaza sa prostranim hodnicima koji predstavljaju komunikacijsku vertikalnu osu od podruma prema tavanu. Zapravo, radi se o dva identična aneksa (isturenim sa dvorišne strane) i sa monumentalnim ulaznim delom hodnika koji postoji na oba kraka uličnog dela zgrade i čiji je entrerijer na oba naspramna zida ukrašen sa po dva simetrično raspoređena pilastra i dva polupilastra čiji su vrhovi izvedeni u malterskoj plastici i koji oponašaju dorske kapitele. Pilastri izranjaju iz unutrašnjih naspramnih zidova ulaznog prostora, odnosno izvedeni su kao blaga ispupčenja u zdinom platnu samog prostranog ulaza. Između njih se nalaze dva pravougaona velika polja, takođe izvedena u malterskoj plastici. Na svakoj etaži zgrade (prizemlje, prvi sprat i drugi sprat), postoje tri stambene jedinice. Enterijer hodnika delimično je očuvan, odnosno sa izuzetkom većeg dela stepeništa koje je tokom druge polovine XX veka izvedeno granitno. U samim ulaznim uličnim delovima (podloga), kao i na delu između drugog sprata i tavana, sačuvane su izvorne pločice, odnosno autentičan pod. Krov objekta je od lima, plitak i izveden je na dve vode sa nizom odžaka i sa kasnije otvorenim krovnim prozorima s obzirom da je danas u određenim segmentima tavanski prostor adaptiran u dodatni stambeni prostor koji pripada vlasnicima stambenih jedinica. Visine plafona, kao i prozori stambenih jedinica i hodnika, odnosno spratova zgrade, natprosečnih su dimenzija, pri čemu visine plafona iznose približno oko 4 metra. U objektu se nalazi ukupno osamnaest stambenih jedinica sa pripadajućim tavanima, podrumskim prostorijama, garažama, kao i zajedničim prostorijama u podrumu za koji postoje izvesne indicije da je zapravo stariji od same zgrade. Podrum odlikuje izuzetno širog zajednički hodnik koji se pruža prateći osu nadzemnog dela sa nizom privatnih podrumskih prostorija zasvođenih lukovima i sa prozorima. Tavanice podrumskih prostorija, su dakle zasvođene lukovima koji su u vezi sa samim kontruktivnim sklopom objekta.
Frontalna, kao i bočne strane fasade zgrade su bogatije ukrašene u odnosu na dvorišni deo fasade koji je relativno jednostavno izveden. Zidno platno, odnosno frontalna (ulična), kao i fasada na bokovima objekta, odlikuju se kombinovanjem različitih eklektičkih elemenata svojstvenih akademizmu i u određenim detaljima baroku, odnosno eksterijer zgrade je izveden u duhu istoricizma.
Celokupnim objektom dominira posebno naglašeni ugaoni deo od kojeg se pružaju pomenuta dva krila, odnosno kraka zgrade. Radi se zapravo o specifičnoj formi akcentovane i raskošno dekorisane ugaone zakošene površine u koju se slivaju oba krila zgrade.
Arhitekta i konzervator Slobodanka Babić je, analizirajući arhitektonske i ikonografske karakteristike ulične fasade ovog objekta, istakla sledeće:
Fasade su po horizontali raščlanjene istaknutim vencem sa motivom dentikula iznad prizemlja, kao i sa bogato profilisanim kordonskim i potkrovnim vencem sa nizom konzola sa motivom akantusovog lista podvučenim nizom dentikula. Između prvog i drugog sprata, na mestu međuspratnog venca, provučen je plastično izveden malterski ukras u formi trake sa ornamentom u obliku spirale i naizmenično umetnutim listovima. Ugaone vertikale i ivice rizalita na uličnim fasadama obrađene su u imitaciji naizmenično ispuštenih, plastično obrađenih kvadera. Prozori su u malterskom ramu, u prizemlju ravno obrađenom, na spratu profilisanom sa naglašenim arhitravnim frontonom, osim središnjeg prozora na rizalitu nad kojim je fronton trougaoni. Na drugom spratu okviri su višestruko profilisani sa naglašenim gornjim uglovima. U nazitku između kordonskog i potkrovnog venca, u osama prozora sprata nalaze se pravougaoni tavanski otvori u užem profilisanom okviru. Ulične fasade imaju u središnjem delu naglašen rizalit sa pet osa otvora i centralno postavljen, arhitravno završen portal u prizemlju. Ugao objekta je akcentiran vertikalama pilastera, u nivou prizemlja naznačenim blagim istakom, kroz spratove oblikovanim u punoj visini od naglašene baze do korintskih kapitela u visini kordonskog venca drugog sprata. Baze pilastera povezane su profilisanim vencem, a u polju između smešten je niz balustera. Istim motivom sa balusterima obrađena je i arhitravno završena atika koja flankira ugao objekta. U prizemlju je polukružno završen otvor sa završcem ukrašenim akantusom. Polje između pilastera u visini prvog i drugog sprata obrađeno je u formi plitke polukružno završene niše. U donjem delu je plastično istaknuto polje u obliku ploče-table, dok je gornji, polukružni deo ustakljen.
Citirano iz: Stančić Donka i grupa autora “Umetnička topografija Novog Sada”. Novi Sad: Matica Srpska. 2014. str. 774.
Posmatrajući ulične krake zgrade, izuzev ugaonog zakošenog dela gde je na svakom nivou tj. spratu prisutan po jedan prozorski otvor, na oba kraka zgrade njihovih frontalnih fasada postoji po deset identičnih prozorskih otvora na prvom i drugom spratu i devet u prizemnom delu s obzirom da se na oba kraka umesto jednog prozorskog otvora nalaze visoka dvokrilna ulazna vrata. Raspored prozorskih otvora je na oba kraka zgrade (prema Beogradskoj ulici i prema kurtini) dakle simetričan i jednako raspoređen. U istom rasporedu se, prateći simetričnost vertikale prozorskih otvora, nalaze i manji prozori podrumskih prostorija, kao i manji tavanski prozori locirani neposredno ispod stepenastog i bogato dekorisanog potkrovnog venca koji je svojom belom bojom dodatno istaknut u odnosu na žutu boju fasadnog platna objekta. Belom bojom je izveden i međuspratni venac između prvog i drugog sprata, kao i pojedini arhitektonski elementi na ugaonom zakošenom delu, poput korintskih kapitela i drugih elemenata svojstvenih neoklasicističkom stilu. Podrumski otvori sa uličnih strana su locirani u prostoru niske sokle, pri čemu je deo njih na kraku zgrade orijentisanom prema kurtini ipak vremenom zamenjen sa prozorima većih dimenzija. Kada je reč o ugaonom zakošenom delu objekta u koji se slivaju dva kraka uličnih fasada, prozorski otvor podrumske prostorije je izveden u formi tzv. slepog prozora, odnosno zazidan je, na gornjem dolu prizemlja otvor je mali i ovalnog je oblika, na donjoj partiji prvog sprata je pravougaoni skriven iza arhitektonskih elemenata, na drugom spratu u gornjoj partiji je polukružan, dok je u tavanskom delu, lociran ispod potkrovnog venca i identičan je sa ostalim prozorima tavanskih prostorija.
Na bokovima objekta ne postoje prozorski otvori sa izuzetkom jednog podrumskog lociranog po središnjem delu boka zgrade orijentisanog prema otvorenom kolskom prolazu pored zgrade koji vodi u dvorišni deo objekta. Inače, prizemni deo boka objekta orijentisanog prema kolskom prolazu je u prizemnom delu izveden sa zidnim platnom koje oponaša kamene kvadere, na spratu je razdeljen u dve simetrične i unifomne partije koje naglašavaju urezi u fasadnom platnu u formi pravougaonika sa po četiri floralna motiva u uglovima pravougaonika na svakom od njih, dok je drugi sprat bočnog dela objekta bez ukrasa i ravan.
Prozorski otvori na oba kraka dvorišnog dela objekta su identični i simetrični po vertikalama kao i na frontalnim delovima obe strane fasade, s tim što njihovi gabariti variraju što konsekventno proizilazi iz namene konkretnih prostorija stambenih jedinica, kao i stepenišnih aneksa objekta u čijim se prizemnim delovima nalaze ulazna vrata daleko niže visine od ulaza na krakovima frontalnog dela zgrade.
Ipred kraka objekta koji se pruža prema kurtini, odnosno bedemu (fortifikacijskom delu koji flanktira Suburbium), deo pomenutog platoa, neposredno uz zgradu, zauzima spoljašnji dvorišni prostor objekta izveden u specifičnoj formi engleskog vrta, dok je preostali deo platoa trenutno u funkciji privremenog parkinga. Objekat takođe u zadnjem delu poseduje privatno dvorište koje se koristi kao parking za stanare zgrade.
Od izgradnje do raspada SFRJ, ovaj objekat je korišćen kao namenski stambeni prostor za vojna lica. Do 1918. godine za visokorangirane oficire Petrovaradinske tvrđave a sličnu namenu je imao i tokom postojanja Kraljevine SHS, tj. Kraljevine Jugoslavije a kasnije i tokom egzistencije FNRJ i SFRJ. Početkom devedesetih godina, stanovi su otkupljeni od strane tadašnjih stanara – vojnih lica – da bi se kasnije većina vlasnika stambenih jedinica promenila.
Tako je npr. od istaknutijih ličnosti, u zgradi Oficirskog paviljona poslednje godine života provela svetski poznata likovna umetnica, modna kreatorka i rediteljka Mira Brtka (1930 – 2014) čiji se sedište fondacije i privatan galerijki prostor (Fondacija Mira Brtka) jedno kraće vreme nalazio u prizemnom delu zgrade. Nakon njene smrti, obe stambene jedinice koje su bile u njenom vlasništvu sa pripadajućim pomoćnim prostorijama, prodate su od strane njenih naslednika novom vlasniku.
Inače, u brojnim zajedničkim prostorijama hodnika tavanskog prostora, kao i podrumskih prostorija zgrade, postoje brojni urezani natpisi (grafiti) po zidovima njenih bivših stanara, pretežno od 30-tih godina XX veka do okvirno 1990. godine. Iako naizgled beznačajni, oni pružaju specifične izraze koji bi se mogli uslovno definisati kao “markeri” bivših stanovnika ovog objekta i time imaju donekle izraženu specifičnu antropološku komponentu “ličnih zapisa” konkretnih individua. Ujedno, sudeći prema informacijama jednim od stanovnika ovog objekta koji je u njoj proveo detinjstvo, ispod dela podrumskih prostorija, kao i ispod dela dvorišnog dela, postoji podzemni komunikacijski tunel. Iako ovo tvrđenje, treba posmatrati isključivo kao formu lične naracije, donedavno su u dvorišnom delu bili vidljivi ostaci pravolinijske konstrukcije od širokih opeka, kakve su korišćene krajem XIX i početkom XX veka.
Ulične fasade objekta, kao i jedna bočna fasada, obnovljene su u okviru kompletne rekonstrukcije i revitalizacije Podgrađa, koja je otpočela 2017. godine pod ingirencijom Zavoda za zaštitu spomenika kulture Grada Novog Sada a koja još uvek traje.
